Мары патыр кечӹ
| Мары патыр кечӹ | |
|---|---|
| а. м. Марий талешке кече | |
 | |
| Кечӹ | 26 апрель |
Мары патыр кечӹ (а. м. Марий талешке кече, руш. День национального героя) — мары халыкын и йӹде 26 апрельӹн пӓлемдӹмӹ айо. Мары патыр кечӹм эртӓрӹмӹ дата легендӹш ванжышы мары вуйлатышын — Полтыш кньязьӹн — колымыжы доно кӹлдӓлтӹн.
Айон историжӹ
XVI курым покшалны Руш кугижӓншӹш Азан ханство дон Средний Поволжье пыренӹт. Нӹнӹн лошты Мары кымдемӓт ылын. Иван Грозный кугижӓ вӓрӹштӹшӹ халык дорц тӹдӹлӓн ӹнян лиӓш сӧрӓш дӓ лӹмоксам тӱлӓш ядын, но вӓрӹштӹшӹвлӓн колышташ тореш лимӹштӹ доно тӹкнен: Полтыш князь алык марынвлӓн, ӹшкӹмӹштӹн туан мӱлӓндӹм — Малмыж княжествым — перегӹшӹвлӓн отрядым вуйлаташ тӹнгӓлӹн. 1556 ин 26 апрельӹн мары князьвлӓн пӹтӓртӹш резиденцим, кӹзӹтшӹ Малмыж вӓрӹм, перегӹшӹлӓ, князьым пуштыныт. Тӹдӹм кӱкшӹ кырыкышты таенӹт. Тӹ годшен ти кӱкшикӓм халыкышты Полтыш кырык семӹнь лӹмдӓт[1].
Пӹтӓриш гӓнӓ Мары патыр кечӹм 1990-шӹ ивлӓ тӹнгӓлтӹшӹн «Мары Ушем» межрегиональный общественный организацин инициативӹжӹ семӹнь эртӓренӹт[1]. Шотлалтеш, вуйта айом ӹштӹмӹ гишӓн шанымашым 1917 ин Бирскӹштӹ (Башкортостан) эртӹшӹ Мары халыкын I съездӹштӹ кымдан пӓлӹмӹ мары сотемдӓрӹшӹ Глезденёв Павел Петрович лыктын[2].
Ик йых гӹц вес йыхыш мары халык Акпарс, Акпатыр, Мамич-Бердей, Онар, Полтыш, Чоткар, Чумбылат дӓ вес патырвлӓ гишӓн легендӹвлӓм дӓ шаям переген колтылеш. Айо мары халыкын шукы курымаш историжӹн яжо событивлӓжӹм ӓшӹндӓрӹктӓ дӓ туан мӱлӓндӹн ирӹкшӹ гишӓн кредӓлмӓштӹ тошты мары патырвлӓн лӱддӹмӓш дон патриотизмӹштӹм анжыкта.
Айон кынжы
Мары патыр кечӹм айымаш анжен куштымашты кого вӓрӹм нӓлӹн шалга. Ирӹк гишӓн ӹшке ӹлӹмӓшӹштӹм пушы тошты патырвлӓм шотеш пиштӹмӓш, ӹшке халыкын дӓ мары халыкын тагачшы жеплӓн сек яжо частьшын яжоэммӓш анзыкылашылан ӹнянӹмӓшӹм пингӹдемдӓ, ӹшке халык верц когоэшнӹмӓш кымылым, патриотизмӹм, шачмы кымдемӹм докы яратымаш кымылым ӹлӹжтӓ[3].
Айымашын традицивлӓ
Апрельӹн республикӹштӹ шукы культура, наука дӓ образовани учреждени Мары патыр кечӹ лӹмеш мероприятивлӓм эртӓрӓт:
- «Патыр сорта» культура акци. Йошкар-Олашты С. Чавайнын, М. Шкетанын, И. Палантайын, А. Крупняковын, Й. Кырлян памятниквлӓ сага, С. Николаевын, К. Коршуновын, С. Кузьминыхын, С. Кириллован, В. Соловьёвын дӓ молывлӓн мемориальный ханга сага, Воинский Славын монумент дӓ Тӹнг культура дӓ кӓнӹмӹ паркышты Геройвлан Аллейӹштӹ сортам чӱктӓт дӓ пеледӹшӹм пиштӓт (организатор — Всемарийский Совет);
- «Мӹнь марла попем!». Ти акцин тӹнг шанымашыжы мары халыкын шачмы йӹлмӹжӹм дӓ ӹшке статян овуцан культуржым переген кодымаш дӓ виӓнгдӹмӓш шотлалтеш (Мары культура республикӹштӹшӹ центр, «ВийАр» обхественный организаци дӓ Мары Эл Республикӹн халыквлӓн Молодёжный ассамблей);
- «Мары патыр кечӹ» акци. Лӹмӹн йӓмдӹлӹмӹ экскурсивлӓм, музейно-образовательный программывлӓм анжыктат, «Мары халыкын патыржы» тема доно тӹрлӹ хӓдӹрӹм йӓмдӹлӹмӹ шотышты мастар-классвлӓ, «Патырым пӓлен нӓл» викторина дӓ молывлӓӓт эртӓрӓлтӹт (Мары Эл Республикӹштӹшӹ Т. Евсеев лӹмӓн халык музей )[4].
- Кырык мары районын Йоласал кӹдӓлӓш общеобразовательный школышты «Акпарс лӹмеш лыдмашвлӓ» тетя дӓ сӓмӹрӹквлӓлӓн исследовательский конференци эртӓрӓлтеш[5].
Галерей
«Патыр сорта» культура акци
«Мӹнь марла попем!» акци
«Акпарс лӹмеш лыдмашвлӓ»
Примечани
- ↑ 1 2 Гаврилова И. С. Марий Талешке кече. День национального героя // Марий Эл: время, события, люди: календарь знаменательных и памятных дат на 1992 год / Национальная библиотека им. С.Г. Чавайна — Йошкар-Ола, 1991 — С. 16—17. — 500 экз.
- ↑ Яналов В. Г. Марий Талешке кече. День национального героя // Марий Эл: время, события, люди: календарь знаменательных и памятных дат на 1995 год / Национальная библиотека им. С.Г. Чавайна — Йошкар-Ола, 1994 — С. 39—41
- ↑ Калинина О. А. Марийские праздники: справочник / Марий пайрем-влак: полшык. — Йошкар-Ола: Министерство культуры, печати и по делам национальностей РМЭ, Республиканский центр марийской культуры, 2006 — С. 44. — 1000 экз
- ↑ Официальный интернет-портал Республики Марий Эл
- ↑ Издательский дом «Марийское книжное издательство»
Литература
- Полтыш — князь черемисский. Малмыжский край. — П 525. Йошкар-Ола: Центр-музей им. Валентина Колумба, 2003 — 440 с.
Ссылкывлӓ
|
Ти материалын хозажы «РУВИКИ» интернет-энциклопеди» АНО ылеш. Вес сайтвлӓштӹ ти материалым, «РУВИКИ» интернет-энциклопеди» АНО согласым пумыкы веле, кычылташ лиэш. |