Париж

Париж
Париж
	франц. Paris
Тисте[d]	Герб[d]
Административно шелалтеш	I округ Парижа[d], II округ Парижа[d], III округ Парижа[d], IV округ Парижа[d], V округ Парижа[d], VI округ Парижа[d], VII округ Парижа[d], VIII округ Парижа[d], IX округ Парижа[d], X округ Парижа[d], XI округ Парижа[d], XII округ Парижа[d], XIII округ Парижа[d], XIV округ Парижа[d], XV округ Парижа[d], XVI округ Парижа[d], XVII округ Парижа[d], XVIII округ Парижа[d], XIX округ Парижа[d] дӓ XX округ Парижа[d]
Почтовый индекс	75116, 75001, 75002, 75003, 75004, 75005, 75006, 75007, 75008, 75009, 75010, 75011, 75012, 75013, 75014, 75015, 75016, 75017, 75018, 75019, 75020 дӓ 75000
Находится в акватории или на берегу водоёма	Сена[d], Bassin de la Villette[d], Сен-Мартен[d] дӓ Уркский канал[d]
Лӱмеш лӱмдымӧ	Паризии[d]
Категория фильмов, снятых в этом месте	Категория:Фильмы, снятые в Париже[d]
Используемый язык	француз йылме[d]
Официал сайт	paris.fr(фр.)
Портал открытых данных	opendata.paris.fr[d]
Мужское население	1 028 903
Официал йылме	француз йылме[d]
Наивысшая точка	высшая точка Пражиа[d]
Святой покровитель	Женевьева Парижская[d]
Высота над уровнем моря	28 ± 1 метр
Законодательный орган	Совет Парижа[d]
Епархий	Архиепархия Парижа[d]
Этнохороним	Parisien, Parisienne, Parisian, Parisians, parisenc, parisenca, Paräisser, Paräisserin, парижанин, парижанка, парижане, Pariserin, Pariser, Pariserinnen, párizsi, Parizano, paryżanin, paryżanka, парижанин, парижанка, პარიზელი, პარიზელები, parisín, parisina, parisinos, parisino дӓ parisines
География темы	geography of Paris[d]
Традиционная еда	Parisian cuisine[d]
Код автомобильного номера	75
Кугижӓншӹ	Франций[d];
Мыскылтыш лӱм	Ville-Lumière, The City of Light дӓ La Ciudad de la Luz
Ӹштӹмӹ кечӹ	III курым м. э. якте
Халык шот	▼2 145 906 эдем (1 январь 2020);
District heating grid	réseau de chaleur urbain CPCU[d]
Тӱня ужаш	Европа
Женское население	1 158 623
Ежегодное количество свадеб	9021
Город-побратим	Рим[d][…]
Виктер вуйлатыше	Анн Идальго[d]
Нӓлмӹ награда
Официал вуйлӱм	франц. Paris
Руководящий орган	Мэрия Парижа[d]
Должность главы правительства	мэр Парижа[d]
Заменил	Лютеция[d] дӓ Сена[d]
Кумдык	105,4 км²;
Список памятников	list of monuments and sites in Paris[d] дӓ list of historic monuments in Paris[d]
Является административным центром	Франций[d] дӓ Большой Париж[d]
Участник организации или коллектива	Лига исторических городов[d]
Часовой пояс	UTC+1:00[d] дӓ UTC+2:00[d]
Экономика темы	экономика Парижа[d]
Геоданный	Data:Paris.map
Местный телефонный код	1
Текст девиза	Fluctuat nec mergitur
Чекше уло	О-де-Сен[d], Сен-Сен-Дени[d], Валь-де-Марн[d], Монруж[d], Малакофф[d], Ванв[d], Исси-ле-Мулино[d], Булонь-Бийанкур[d], Сен-Клу[d], Сюрен[d], Пюто[d], Нёйи-сюр-Сен[d], Леваллуа-Перре[d], Клиши-ла-Гаренн[d], Сент-Уан-сюр-Сен[d], Сен-Дени[d], Обервилье[d], Пантен[d], Ле-Пре-Сен-Жерве[d], Ле-Лила[d], Баньоле[d], Монтрёй[d], Сен-Манде[d], Венсен[d], Фонтене-су-Буа[d], Ножан-сюр-Марн[d], Жуанвиль-ле-Пон[d], Сен-Морис[d], Шарантон-ле-Пон[d], Иври-сюр-Сен[d], Ле-Кремлен-Бисетр[d] дӓ Жантийи[d]
Владеет	Парижская фондовая биржа[d], Парк де Пренс[d], Спящие[d], Hôtel de Chalon-Luxembourg[d], Аккор Арена[d], Стадион Жан-Буэн[d], Grand Synagogue of Paris[d], fontaine de Jarente[d], Belleville funicular tramway[d], La Sainte Catherine[d], pyramid of bois de Vincennes[d], Jacob Wrestling with the Angel[d], La Famille[d], La Fraternité[d], Pavillon d'Armenonville[d], hôtel Dodun[d], Alexander II[d], Эйфелева башня[d] дӓ Триумфальная арка[d]
Правила поведения в этом месте	Животных не кормить[d]
Организационно-правовая форма	коммуна Франции с особым статусом[d], Q87714330? дӓ департамент Франции[d]
Демография темы	demographics of Paris[d]
	Файл:Paris - Orthophotographie - 2018.jpg
Категория для почётных граждан субъекта	Категория:Почётные граждане Парижа[d]
Статистическая область	область притяжения Парижа[d] дӓ Paris unité urbaine[d]
Административ кумдык иктык	Большой Париж[d]
	Париж
	Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Париж (франц. Paris, [pa.ˈʁi] (пари́) — Францин вуйхалажы — Покшал Францин вадывелнӹжӹ Сена-йогы тӹрӹштӹ вӓрлӓнӓ. 1999-шӹ ин Парижӹштӹ 2 125 246 эдем ӹлен. Цилӓжӹ Кого Париж регионышты 11 174 743 эдем ӹлен. Изи Парижӹштӹ сек шукы ӹлӹзӹ шот 1921-шӹ ин ылын ( 2,9 мил. гӹц шукырак).

Историжӹ

Париж Сена йогы покшалныш Île de la Citén лӹмӓн ошмаоты (острок) гӹц ӹлянӓш тӹнгӓлӹн. Тӹштӹ кельт коллоэцвлӓн солашты вӓрлӓнен. Париж лӹм ”парижвлӓ” гӹц лӓктӹн, кыды кельт халыкын ик йыхшы ылын дӓ нӹнӹ ти вӓрӹштӹ римлянвлӓн толмешкӹштӹ (52 и Христос шачмы якте (Хр.ш.я)) ӹленӹт. Пӹтӓрижӹ римлянвлӓ халам Лӱтециа Парисиорум Lutetia Parisiorum лӹм доно лӹмденӹт, марла тидӹ ”купан вӓр” лиэш дӓ ти халан ӹлӹзӹвлӓжӹм парисии маныныт. Вӹцлӹ иштӹ халан пӹсмӓнжӹ кымдаэмӹн дӓ тӹдӹ острок гӹц йогын кок монгырышкыжат шӓрлен.

Парижӹн пӹтӓриш Епископшы Валгыды Дионис ылын дӓ тӹдӹ халашты христиӓн верӓм 200-шы ивлӓн шагалтен. 212 и годшен халан лӹмжӹ Paris лин. Римлянвлӓ Парижӹштӹ 508 и якте, франквлӓн Меровингвлӓн династи гӹц ылшы кугижӓштӹ Клодвигӹн (Klodvig) халам роалтен нӓлмешкӹжӹ, кӹлӹм кыченӹт. Тӹ жепӹн тыр ӹлӹмӓш изишӓт ылде, тышманвлӓ халалан со лӱдӹктӹлӹнӹт дӓ ӹшке кидӹшкӹштӹ раоалтен нӓлӓш цаценӹт, тенге Париж якте викингвлӓ дон гуннвлӓ шоныт. Викингвлӓжӹ скандинаввлӓ ылыт, кыдывлӓ тӹ курымвлӓн марынвлӓн мӱлӓндӹвлӓнӓ яктеӓт шоныт, гуннвлӓжӹ венгрвлӓ доно идентифицируялтыт дӓ нӹнӹм венгрвлӓн Аттила (Attila) кугижӓштӹ ти хала якте канден. Меровингвлӓн династи паштек кӹлӹм каролингвлӓ нӓлӹт, нӹнӹ утла льыскыды вуйлатышывлӓ ылынытат, Парижӹн графшы ӹшке вижӹм цаткыдемден дӓ тенге 987-шӹ и паштек кӹлӹм ӹшке кидӹшкӹштӹ капетингвлӓ нӓлӹт, нӹнӹ 1190-1210-шы ивлӓн хала йӹр кӓрмӓнӹм шагалтенӹт дӓ халалан пеледӓш йӧнӹм пуэнӹт.

X-XIV-шӹ курымвлӓн хала пиш виӓнгӹн, тидӹжӹ лӹмӹнок Сена йогын вургымла сирӹштӹжӹ кайын, кышты Нотр Дам церкӹ дон Сорбон университетӹм чангымы. Филипп II Аугустин (Filip II Augustin) кугижӓ жепӹн кымдан шӓрлен кешӹ хала йӹр у кӓрмӓнӹм чангымы, шамаклан 1381-шӹ ин Бастили йӓмдӹ лин. Шӱдӹ иӓш Вырсы жепӹн (1337-1453) Париж англичанвлӓн кидӹштӹ ылын. 1429-шӹ ин франзузвлӓ Жанна д´Арк вуйлатымы доно халам ӓрен нӓлӹнӹт ылын, но англичанвлӓм лач 1436-шы ин веле лыпшен лыктын кердӹнӹт. Кӹдӓлӓш курымвлӓн Парижӹштӹ культура ӹлӹмӓш пеледмӹлӓ пелдӹн дӓ выжалымаш пӓшӓ шолмыла шолын. Религивлӓ лоштыш Вырсывлӓ годым (1562-98), вес семӹньжӹ эче ти периодым Реформаци жеп маныт, халашты католиквлӓ виӓн позициштӹ ылыныт. Аяр Кугижӓ Лӱдвиг XIV-шӹ (Ludvig XIV) дворянвлӓ дон буржуази кугижӓн кӹлжӹ ваштареш шагалынытат, кугижӓн дворецшӹм Париж гӹц Версальыш ваштенӹт. Лӱдвиг XIV -шӹ годым Париж йӹр ылшы Кӹдӓлӓш курымвлӓн шагалтымы кӓрмӓнӹн стенӓвлӓжӹм пыдыртымы дӓ вӓрешӹштӹ халан пӹтӓриш бульварвлӓжӹм пачмы. Нӹнӹ Плас де ла Конкорд дорц Бастили докыла нӓнгенӹт. Келесӓш келеш, тӹнӓмок эче хала кӓрмӓнӓн пӹсмӓнжӹ гӹц кушкын кен ылын. Тидӹ паштек, хала кушмы семӹнь, Парижӹштӹ кок гӓнӓ эче кӓрмӓнӹм чангымы ылын, но нӹнӹжӓт сойток пыдыртымы линӹт.

1780-шы ивлӓн таможньы контрольым куштылташ манын хала йӹр угӹц кӓрмӓнӹм шагалтат, кӹзӹтшӹ ти вӓрвлӓштӹ Парижӹн сек кого бульварвлӓжӹ шыпшылт вазыныт. Ик техень бульварышты халан пӓлӹмӹ Триумфын кого аркыжы шалгалта. Остатка гӓнӓ хала йӹр кӓрмӓнӹм 1840-шӹ ивлӓн чангенӹт. Пӹтӓрижӹ гӹнь нӹнӹ хала тӹр гӹц мӹндӹрнӹ ылыныт, но 1860-шы ивлӓн халан пӹсмӓнӹш вашталтыныт. Кӹзӹт ти кӓрмӓн вӓрӹштӹ Периферик (Périphérique) автобан шыпшылт вазын. 1812-шы ивлӓн Франци дон Руш Импери лоштыш вырсы годым руш арми, кышты марынвлӓӓт пушка пай семӹнь рекрутышты служенӹт, Париж якте шон.

14-шӹ июльын 1789-шӹ ин Бастилим нӓлмӹ доно Француз революци тӹнгӓлӓлтӹн. Кӹзӹт ти кечӹ национальный кечеш шотлалтеш.