Шим когарня (выжалымаш)
| Шим когарня | |
|---|---|
.jpg) Сан-Паулу халашты телевизорвлӓм выжалымаш | |
| Вес семӹнь | Black Friday |
| Кын | шартял выжалымаш жепӹм пачеш |
| Ӹштӓлтӹн | XIX курым |
| Пӓлемдӓт |
 США |
| Кечӹ | Ноябрьын нӹлӹмшӹ изӓрняжӹ паштек когарня (Таум ӹштӹмӹ кечӹ) |
| Пӓлемдӹмӓш | Лапкавлӓм ирӹрӓк пачмаш, кассышты кого церот |
| Овуца | Розница доно выжалышы дӓ онлайн лапкавлӓ (90% якте) |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Шим когарня (англ. Black Friday) — США-шты Таум ӹштӹмӹ кечӹ гӹц пакылашы когарня. Тӹдӹ гӹц традициш пырышы шартял выжалымашын жепшӹ тӹнгӓлеш. Ти кечӹн шулды ӓк доно выжалаш тӹнгалмӹ овуца эче XIX курымынок пингӹдемдӓлтӹн, а «шим когарня» термин 1966 ин шачын дӓ перви шукыжы годым США-н Ирвел сир тӹрӹштӹ кычылталтын. Таум ӹштӹмӹ кечӹ изӓрняэш логалеш, седӹндон шим когарня 23 гӹц 29 ноябрь якте кечӹвлӓэш вӓрештеш[1].
Шим когарня официальный айо агыл, но шукы пӓшӓзӹ ти кечӹн, розница доно выжалышывлӓ гӹц пасна (ти кечӹн нӓлшӹвлӓ шукемӹт), кӓнӹшӹм нӓлеш. Шим когарнян лапкавлӓ ирок ирӹ пачылтыт — иктӓ 5 цӓшӹн, а южшы кого выжалышы сеть йыдпелӹнӓт пӓшӓм ӹштӓ. Лапкавлӓэш шукырак нӓлшӹвлӓ толышты манын, пӹтӓришӹ нӓлшӹвлӓлӓн 50 гӹц 80 % якте кого скидкӹм пуат.
«Шим когарня» термин пӹтӓриш гӓнӓ Филадельфиштӹ лӓктӹн дӓ Таум ӹштӹмӹ кечӹ гӹц пакылашы когарнян кого пробкым анжыктен[2][3]. Терминӹн кӹзӹтшӹ ынгылдарымашыжы англичан йӹлмӹштӹ утларак кымылым кузыктышы ылеш — «in the black» идиома доно кӹлдӓлтӹн (вес семӹнь «яжо баланс», «in the red» докы ваштарешлӓ). Тенге ынгылыман: выжалышывлӓ ти кечӹн «плюсыш лӓктӹт»[4].
2000-шы ивлӓ гӹц тӹнгӓлӹн, икманяр компани техеньок выжалымашым цилӓ сӓндӓлӹк мычкы молы сӓндӓлӹквлӓштӹ эртӓрӓ, 2010 и гӹц — Российӹштӹ[5].
Шартял выжалымашын «Ӓтяжӹ»
«Шим когарням» шачыктышы овуцалан негӹцӹм пиштӹшӹ семӹнь Фрэнк Вулворт (англ. Franklin Woolworth) шотлалтеш. Тӹдӹ 1873 ин Пенсильвани штатын Ланкастер халашты икшӹ выжалымашым эртарен. Вулворт хресӓнь йишӹштӹ шачын дӓ солаштышы вӓрӹштӹ ӹлен, но кид пӓшӓм ӹнежӹ ӹштӹ ылын. Тӹдӹн тыменяш йӧнжӹ лиде дӓ кого мыштымаш донат айыртемӓлтде. Ӓтяжӹ 21 иӓш ӹрвезӹлӓн лапкаш выжалышылан пыраш палшен[6]. Тӹгодым выжалышывлӓ товарым ӹшке ӓк доно выжаленӹт: нӹнӹ, нӓлшӹн тӱлен кердмӹжӹм анжен дӓ ӹшке опытлан ӓнгӓлтен, ӓкӹм пӓлемденӹт. Вульворт яжон пӓшӓм ӹштӹде, седӹндон тӹдӹм пӓшӓ гӹц лыктын колтымы доно крозенӹт. Тӹнӓм тӹдӹ йойланаш шанен пиштен. Прилавка вӹкӹ сезонлан келшӹшӹ цилӓ товарым лыктын пиштен дӓ техень сирӹмӓш доно табличкым шагалтен: «Цилӓ 5 цент доно». Ти США-шты икшӹ выжалымаш (распродажа) ылын. Ик смена годым тӹдӹ 6 кечӓш выручкым ӹштен. Тидӹ паштек тӹдӹ ӹшке бизнесӹм пачын, кышты ӓк пингӹдемдӹмӹ ылын дӓ шӹрен выжалымаш эртӓрӓлтӹн. Тенге XX курымын кого сетьвлӓ логӹц иктӹжӹ лӓктӹн[7].
.
США-шты розничный выжалымаш (статистика)
США-н Розничный выжалымашын национальный федераци Таум ӹштӹмӹ кечӹн выжалымашын данныйвлӓм шӹрен лыктеш[8]. Пӹтӓртӹш ивлӓн нӓлшӹвлӓн цымыр шотышты 200 миллион эдем гӹц шукырак ылеш; кӹдӓлӓш чек — иктӓ $400.
Статистика семӹнь США-шты цилӓ розничный выжалымашын 20% шим когарня дӓ Шартял годым ӹштӓлтеш.
Шим когарня Китӓйӹштӹ
Китӓйӹштӹ ӹшке шоппинг кечӹм и йӹде 11 ноябрьын ӓли лишӹл кечӹвлӓн эртӓрӓт.
Китӓйӹштӹ пӹтӓри гӓнӓ шим когарня 2009 ин Alibaba Group компани эртӓрӓш шанымашым пуэн, нӹнӹ «шим когарням» Холостяквлӓн кечӹн эртӓренӹт.
Шим когарня Российӹштӹ
Российӹштӹ «шим когарня» лӹмӓн распродажывлӓ пӹтӓри гӓнӓ 2013 ин 6 декабрьын, цилӓ сӓндӓлӹк гӹц ӓрняэш позданрак, эртӓрӓлтӹныт. 2014 и гӹц распродажывлӓ логӹц шукыжы цилӓ сӓндӓлӹк доно ик жепӹшток кеӓ, но, вадын шӹм цӓш гӹц тӹнгӓлӹн, изӓрня гӹц рушӓрня якте[9]. Шим когарня ноябрьын эртӓрӓлтеш гӹнят, южшы ритейлервлӓ ти лӹмӹн кымдан пӓлӹмӹжӹ гишӓн выжалымашым техень лӹм донок и мычкы эртӓрӓт. Телӹшӹ выжалымашлан тӹнгӓлтӹшӹм пуа[10].
2018 ин шим когарнян онлайн выжалымашын висӹкшӹ 15 млрд тӓнгӓ гӹц шукырак ылын, анзыл ин лӓктӹшӹжӹм кок гӓнӓ эртен[11]. 2019 им ӓклӹмӹ семӹнь Российӹштӹ онлайн выжалымаш 22,3 млрд якте шон[12].
Российӹштӹ «Black Friday» товарный пӓлӹ гишӓн кӹрмӓшӹмӓш
2016 ин ООО «Блэк Фрайдэй» российӹштӹшӹ компанин лӹмжӹ доно «Black Friday» товарный пӓлӹ регистрацим эртен[13]. Тенге компани «Black Friday» манмым онлайн-выжалымаш годым кычылтмым монополизируен.
2017 ин Монополи ваштареш шалгышы федеральный служба, Интернет-торговльын компанивлӓ ассоциацин (30 нӓрӹ ретейлерӹм цымырен, тӹшток «М.Видео», Media Markt дӓ KupiVip), ядмашыжым анжал лӓктӹн, ООО «Блэк Фрайдэй» компанин товарный пӓлӹм нӓлмӹ дӓ тӹдӹлӓн вел кычылт кердӓш пасна праважы ылмыжы шотышты действим шотдымы акт семӹнь ӓклен[14][15].
2018 ин Интеллектуальный прававлӓ шотышты суд Монополи ваштареш шалгышы федеральный службын решӹмӹжӹм тӧреш шотлен[16].
Примечани
- ↑ Черная пятница (Black Friday) 2020 в Фокстроте - распродажа, скидки, акции на Блекфрайдей в Киеве и Украине. www.foxtrot.com.ua. Дата обращения: 21 ноябрьын 2020. Архивировано 27 ноябрьын 2020 года.
- ↑ [1966] «Black Friday» (day after Thanksgiving) (англ.). American Dialect Society. Дата обращения: 19 ноябрьын 2012. Архивировано из оригинала 13 октябрьын 2008 года.
- ↑ Ben Zimmer. The Origins of "Black Friday" (англ.). Thinkmap Visual Thesaurus. Дата обращения: 19 ноябрьын 2012. Архивировано из оригинала 27 ноябрьын 2012 года.
- ↑ Zimmer, Ben The Origins of "Black Friday" (англ.). Word Routes (25 ноябрьын 2011). Дата обращения: 20 ноябрьын 2017. Архивировано 29 январьын 2012 года.
- ↑ Почему «черная пятница» не работает в России и ждать ли улучшений — Мнение управляющего директора Criteo Архивный копи от 7 ноябрьын 2016 на Wayback Machine // vc.ru, 4 ноября 2016
- ↑ История Черной пятницы. Почему ее так любят американцы?, Habr (18 ноябрьын 2016). Дата обращения: 14 ноябрьын 2024.
- ↑ Почему «Черную пятницу» называют черной, откуда берутся огромные скидки и причем тут два американских президента, Культурология. Дата обращения: 14 ноябрьын 2024.
- ↑ Black Friday Weekend Shines as Shoppers Line up for Deals. Дата обращения: 30 ноябрьын 2011. Архивировано из оригинала 29 ноябрьын 2011 года.
- ↑ "Черная пятница" вышла за рамки // Коммерсантъ. — 2014-01-12. Архивировано 19 декабрьын 2018 года.
- ↑ Черная пятница-2024: когда будет, что выгодно покупать, советы экспертов, РИА Новости (19.11.2024). Дата обращения: 5 декабрьын 2024.
- ↑ Онлайн-продажи в России во время "Черной пятницы" выросли в два раза. ТАСС. Дата обращения: 19 декабрьын 2018. Архивировано 19 декабрьын 2018 года.
- ↑ Россияне за три дня черной пятницы потратили в интернет-магазинах 22,3 млрд рублей - Hi-Tech Mail.ru. Дата обращения: 3 декабрьын 2019. Архивировано 29 ноябрьын 2021 года.
- ↑ Товарный знак "Black Friday" в реестре товарных знаков Роспатента. new.fips.ru. Дата обращения: 16 декабрьын 2019. Архивировано 2 декабрьын 2021 года.
- ↑ Исключительное использование бренда Black Friday признали незаконным. РБК. Дата обращения: 16 декабрьын 2019. Архивировано 16 декабрьын 2019 года.
- ↑ Ритейлеры отстояли «черную пятницу». Ведомости. Дата обращения: 16 декабрьын 2019. Архивировано 16 декабрьын 2019 года.
- ↑ Карточка дела № СИП-491/2017 в системе "Мой арбитр". kad.arbitr.ru. Дата обращения: 16 декабрьын 2019. Архивировано 16 декабрьын 2019 года.