Кашак, Лайош

Лайош Кашак
венг. Kassák Lajos
Шачмы кечӹ	21 март 1887(1887-03-21)[…]
Шачмы вӓр	Нове Замки[d], Словакий[d]
Колымы кечӹ	22 июль 1967(1967-07-22)[…] (80 и)
Колымы вӓр	Будапешт, Венгерская Народная Республика[d]
Сӓндӓлӹк	Венгри
Пӓшӓн йиш	поэт, политик, артньык, сӓрӹшӹ, журналист, архитектор, сирӹзӹ, рисовальщик, художник-график, эссеист
Супруга	Йолан Шимон[d]
Награда дӓ премивлӓ	премия имени Кошута[d] (1965) премия Баумгартена[d] (1947)
Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа

Лайош Кашак (венгрлӓ: Lajos Kassák, шачын 21-шӹ мартын 1887-шӹ ин – колен 22-шы июльын 1967-шӹ ин) — венгр поэт, прозаик, артньык, эссеист, редактор, венгр авангардизмӹн теореткшӹ дӓ шукы вес йиш модерн йогымашвлӓн ӓтяштӹ.

Лайош Кашакын (Лайос Кассáк) ӓтяжӹ паянжок ылде гӹнят, эргӹжӹм тымень лӓкшӹм ужнежӹ ылын. Но Лайош ӹшкежӹ изинекок столяр докы тыменяш кеӓ. Когорак лимӹкӹжӹ металлистеш тымень лӓктеш. Тӹ годымок революци шӱлӹшӓн йӹргецвлӓ донат пӓлӹмӹ лиэш. Изиш жеп эртӹмӹкӹ, тӹдӹ Вадывел Европышкы лӓктӹн кеӓ дӓ махань-шон пӓшӓвлӓм ӹштен, ӹлӓш тыменеш. Корнышты сӓрнӹмӹжӹ годым лыдшвлӓм сирен дӓ Венгриш газетвлӓш колтен шалген. Европышты каштмыжы годым, кунстын йогымашвлӓ доно пӓлӹмӹ лиэш, тенге тӹдӹн шӱмешӹжӹ кунст докы курымаш интересӹн тылипшӹ пижеш. Туан сӓндӓлӹкӹшкӹ пӧртӹлмӹкӹжӹ, тӹдӹ пӹтӓри заводвлӓштӹ пӓшӓлӓ, варажы лач кунстлан веле служаш тӹнгӓлеш. Тӹдӹ гӹц шалахай монгырышкыла анжышы, пролетариат эстетика докы лишӹл ылшы артньыквлӓн вуйлатышы лиэш.

Кашакын пӹтӓриш лыдыш погымжы 1915-шӹ ин "Вагнерӹн маскы дон эпос" (Éпосз Вагнер масзкйáбан) маналтеш. Авторитетӓн "Ниугатат" тӹдӹн талантжым цаклен, но ти поэт докы нигынамат лишемӓш цацыде. "А Тетт" дӓ "Ньугат" журнал лошты сӹлнӹшая дон кунст гишӓн кынамжы цаткыды полемикӓт ылын. 1918-шӹ ин шагалтымы Совет Республика годым, Кашак пиш активно кунст пӓшӓм ӹштен, но парти сирӹзӹн пӓшӓжӹ доно мадаш цаца- тидӹм ынгылен, варажы тӹдӹ революци монгыр гӹц карангеш. Революцим лаксыртымы паштек, Кашак тюрьмӓш вӓрештеш, ирӹкӹш лӓкмӹкӹжӹ Венӹш эмигрируя дӓ сӹлнӹшая пӓшӓжӹм ак коды. 1926-шы ин туан сӓндӓлӹкӹшкӹжӹ мӹнгеш толеш, но пролетариатын организацивлӓштӹ нигынамат пӓшӓм ӹштӹде. Тӹ жепӹн махань-шон журналвлӓш культура дӓ политика гишӓн эссевлӓм сирӓ.

Кашакын поэзиштӹжӹ экспрессионизмӹн, футуризмӹн дӓ дадаизмӹн кишӓвлӓ кайыт. Кыды лыдышыштыжы Витман дон Аполлинерӹн инфлуэнсӹм цаклаш лиэш. Поэт метрикӹм, ритмӹм, рифмӹм ӧрдӹжеш коден, лыдышвлӓжӹм сирӓ. Тенге гӹнят, нӹнӹ куштылгынок лыдалтыт. Лыдыш шамаквлӓ, шамаквлӓн группы дӓ образвлӓ гӹц погымы пӓшӓ ылеш- тидӹм Кашакын поэзиштӹ раскыдын ужына. Импрессионизм дон йугенд стильӹм анжалаш гӹнь, тӹштӹ махань-шон декоративне атрибутым ужына, Кашакын лыдышвлӓштӹжӹ пӓлдӹртӹмӹ атрибутвлӓм весӹ доно вашталташ нелӹ, кынамжы акат ли вӓк. Тенге сирен, Кашакын лыдышвлӓжӹ утла проставлӓ ылыт, манын ана керд. Ти проста ылмашты тамахань айон шӱлӹшӹжӹ шижӓлтеш. Йуж-кыды универсаливлӓн ынгылымаш: "кырык", "капка", "хала", "кӹцкӹ", "пӓшӓзӹ", "ӓнгӹр", "пӧрт" поэтӹн лыдышвлӓштӹжӹ библиштӹш тематикӹм вӓк ӓшӹндӓрӹктӓт.